De kunst van het verzamelen
Door Arnout Bruins
In het Rijksmuseum voor oudheden in Leiden is een tijdelijke tentoonstelling geweest van
de privé-verzameling van de Engelse majoor William Joseph Myers. De titel van de
tentoonstelling was “Kleine meesterwerken van Egypte” en bestond uit Egyptische
kleinoden gemaakt van faience. Omdat wij allemaal verzamelaar zijn is het interessant om
te kijken wat deze verzameling zo beroemd en bijzonder maakt dat er een speciale
tentoonstelling voor georganiseerd wordt. Kortom: wat is de kunst van verzamelen? En gaat
dit ook op voor muntverzamelingen? De collectie Egyptische kleinoden is bijeengebracht
door majoor William Joseph Myers. Het Engelse leger zond hem uit naar Egypte waar hij bij
aankomst niets vanaf wist. Verzamelaarbloed kruipt echter waar het niet gaan kan dus al
snel kocht hij zijn eerste stukken. Dat was in die tijd nog niet erg ingewikkeld: in de
museumwinkel van het Egyptisch museum werden de dubbele exemplaren verkocht. Boeren
groeven stukken op en verkochten deze en met collega verzamelaars werd geruild. Myers
kocht alleen goede stukken. Zijn verzameling verbeterde hij door mindere stukken te ruilen
totdat een ongeëvenaarde kwaliteit werd bereikt. Hij zocht het duidelijk in kwaliteit,
minder in kwantiteit. Daarnaast beperkte hij de kern van de collectie tot stukken gemaakt
van ‘faience’. Dit is gemaakt van zand, zout, kalk en kopererts dat onder hoge
temperatuur is gebakken. Het is populair omdat faience lijkt op de veel duurdere, zeldzame
steen ‘lapus lazuli’. Myers vond het in de eerste plaats mooi, niet voor niets
werd faience ‘het glinsterende’ genoemd. De glinstering herinnerde de
Egyptenaren aan het licht van de zon. Voor zijn verzameling heeft hij een aantal
hoofdthema’s gekozen: schalen met flora en fauna motieven, kelken, decoratieve
hangers, amuletten en sieraden. De kern van de collectie beslaat een periode van ruim
3.000 jaar, hierdoor is het mogelijk om motieven, stijlen, vorm, werkwijze en dergelijke
te bestuderen. Het is daardoor geen collectie losse stukken: maar verteld het geheel een
verhaal.
Myers koos voor kwaliteit, beperkte zich tot faience, met een beperkt aantal thema’s
waarbij de stukken een verhaal vertellen. Dit leverde een topcollectie op die voor een
breed publiek interessant is. Vraag is of deze principes ook voor de muntenverzamelaar
gelden. Als ik kijk naar de verzameling van dr. Anton Dreesmann (van de V&D) zijn daar
inderdaad dezelfde principes terug te vinden. In 40 jaar bouwde hij een verzameling van
circa 1300 munten op. Deze zijn zo goed als allemaal in goud van uitmuntende kwaliteit. Ze
beslaan een periode van 193 na Chr. tot 476 na Chr. Deze munten vertellen het verhaal van
de val van het Romeinse rijk en de opkomst en bloei van Byzantium tot en met de opkomst
van de moderne Europese staten. Helaas is deze collectie nooit toegankelijk geweest voor
een groot publiek: Spink heeft de collectie in 2000 geveild. Jammer genoeg leven we niet
in een tijd dat Egyptische schatten zo uit de woestijn komen en zijn er weinig
verzamelaars met een bijna onbeperkt aankoopbudget zoals Dreesmann. Welke principes gelden
voor een ‘gewone’ verzamelaar?
Foto dr. Anton Dreesmann genietend van zijn verzameling
Verzamelaar Ken Browning vertelt: “er zijn vast geen verzamelaars die als doel
hebben een ‘beroemde’ verzameling bijeen te brengen. Voor mij ligt de lol erin
om via mijn collectie kennis op te bouwen, en uiteindelijk kennis terug te geven aan de
numismatische wereld, bijvoorbeeld door onderzoek waarmee enkele puzzelstukjes in elkaar
gepast kunnen worden.” Een beroemde collectie is dan een collectie met voor de
verzamelaar kennis als doel en die daardoor ook interessant is voor een breder publiek. De
bekende numismaat en handelaar, Gijs Henzen vult aan: “Een verzameling is bijzonder
als de persoonlijke insteek van de verzamelaar er in tot uitdrukking komt. Dit kan heel
divers zijn; bijvoorbeeld architectuur op munten, scheepsmotieven, noodmunten, een
specifieke stad of provincie, een bepaalde Romeinse keizer etc. Het is bij het verzamelen
belangrijk een bepaalde leidraad te hebben, zodat men niet een allegaartje krijgt waarin
geen enkel verband zit. Niet zelden maak ik het mee dat verzamelaars die aanvankelijk zeer
breed verzamelden toch op zeker moment delen van hun verzameling afstoten, om zich toe te
leggen op een specifiek verzamelgebied. Bij verzamelen is het vooral belangrijk dat de
verzamelaar er plezier aan beleefd, en daarvoor valt eigenlijk geen afbakening te maken.
Dit hoeven dus helemaal geen hoge kwaliteiten of kostbare munten te zijn, zeker als men
vanuit historisch oogpunt verzamelt. Men kan wel stellen is dat de meeste verzamelaars
meer plezier beleven aan de wat mooiere kwaliteiten”. “Munten vertellen een
verhaal over kunst, politiek, productiemethoden, economie. Juist om ze vast te houden en
te bestuderen brengen ze je dichterbij het verleden” zegt .Brian E Oakley “dat
is mijn drijfveer”. Doug Herbert vertelt over zijn muntenverzameling: “Ik kreeg
– uiteraard – het advies om te specialiseren. Dat heb ik echt geprobeerd. Echt!
Een tijdje waren het Romeinse bronzen munten, daarna Romeins provinciaal van Thrace en
Macedonia. Waarna ik besloot om te specialiseren in munten van Antioch. Maar het lukt mij
simpel weg niet. Iedere keer weer vind ik iets nieuws wat ik nog niet ken: Kelten,
Frankrijk, 19e eeuws India, Byzantium etc. En ik koop ze allemaal. Mijn verzamelaar
vrienden zeggen dat elk ritme of reden in deze verzameling ontbreekt. Maar ik heb plezier
in mijn niet-gespecialiseerde specialisatie, en daar gaat het toch om?”.
Een heel andere insteek is een verzameling als belegging, Gijs Henzen: “Zodra men
gaat verzamelen vanuit beleggers oogpunt, dan staan aspecten als kwaliteit en zeldzaamheid
voorop. Op moment van verkoop zijn dit namelijk de aspecten waarnaar de veilinghouder of
muntenhandelaar zal kijken. Munten van hoge kwaliteit en/of zeldzaamheid zijn in de regel
dan ook wat stabieler in waarde dan veel voorkomende stukken of lagere kwaliteiten. Of
munten een goede belegging zijn hangt (zoals bij alle beleggingen) in sterke mate af van
het moment van aankoop”.
Keuze voor kwaliteit, een beperkt aantal thema’s dat de verzamelaar aanspreekt
waarbij de stukken een verhaal vertellen levert een mooie collectie op. Maar de lol van de
verzamelaar staat natuurlijk voorop, en iedere verzamelaar richt zijn collectie op zijn
eigen wijze in. Om hier Gijs Henzen aan te halen: “Men kan zeggen dat verzamelingen
met louter hoge kwaliteiten en zeldzaamheden een hoog niveau hebben, dit zegt evenwel
niets over de mate van plezier dat men eraan beleeft. Dat is namelijk vooral voorbehouden
aan de ware verzamelaar!”. |