De duurste munt ter wereld.
Door Arnout Bruins
De veiling, georganiseerd door Sotheby’s en Stack’s op 30 juli in New York,
betrof slechts één enkele munt. Bij ieder bod stijgt de prijs met 100.000 dollar. Het
loven en bieden stopt bij 6.600.000 dollar waardoor de koper inclusief 15% opgeld
7.590.020 dollar kwijt is. Na de veiling volgde een stormachtig applaus van de 500
aanwezigen. Er was op een opbrengst tussen de 4 en 6 miljoen dollar gerekend. In 9 minuten
verkocht de Amerikaanse regering de “Dubbele Adelaar 1933” aan een anonieme
koper.
De Dubbele Adelaar van 1933 is een bron van mythe en legende. De gouden
10 dollar munt wordt de adelaar genoemd, de 20 dollar (het dubbele van 10 dollar) is de
dubbele adelaar. De munt weegt 33.4 gram en is van 90% zuiver goud.
Waarom wordt een recordbedrag voor deze recente munt betaald? Het verhaal van de
Dubbele Adelaar 1933 is een bijzonder verhaal over een munt die niet had mogen bestaan,
over dieven, de geheime dienst en over een koning.
Het is 1933, Amerika lijdt onder de grote depressie. 26% van de beroepsbevolking heeft
geen baan, armoede is troef. Er is veel vraag naar goud omdat in angstige tijden mensen
liever goud in de spaarpot hebben dan een stapeltje bankbiljetten. Op de dollarbiljetten
staat dat deze bij de bank voor gouden munt ingewisseld kunnen worden, dit gebeurt massaal
waardoor de bodem van de goudvoorraad in zicht komt. Op 4 maart wordt Franklin Roosevelt
beëdigd als president. Hij is vastbesloten de vastgelopen economie weer op de rails te
krijgen. Eén van zijn eerste daden is het verbieden van betalingen in gouden munt. Ook is
het wisselen van bankbiljetten voor goud verboden. De volgende stap komt op 5 april; de
president geeft bevel aan alle Amerikanen om de gouden munten in te leveren. De zeldzame,
numismatisch interessante exemplaren zijn hiervan uitgezonderd. Het bezit van gouden
munten is strafbaar. Goud, eeuwenlang hèt betaalmiddel, is in een klap geen ‘goed
geld’ meer. Amerika laat de gouden standaard los.
Bij de munthuizen worden begin 1933 wel Dubbele Adelaars geslagen: de eerste 100.000
tussen 15 en 24 maart, de tweede groep van 200.000 stuks tussen 7 april en 27 april en de
derde en laatste groep van 145.500 Dubbele Adelaars tussen 8 mei en 19 mei. In totaal zijn
er in 1933 445.500 Dubbele Adelaars geslagen. Na 1933 worden ze niet meer aangemaakt. Van
deze munten geslagen in 1933 wordt geen enkel exemplaar in omloop gebracht.
Op 2 oktober 1934 worden twee exemplaren naar het Smithsonian museum gestuurd voor de
nationale muntencollectie.
Tussen 6 februari en 18 maart 1937 worden de Dubbele Adelaars 1933 omgesmolten. Dit zou
het einde van het verhaal moeten zijn, echter begin februari 1937 kan Israel Switt een
aantal Dubbele Adelaars 1933 aanschaffen. Op 15 februari verkoopt Israels de eerste munt
aan James Macallister. Hierna blijft het stil tot in februari 1944 Smith & Son een
advertentie plaats met een aanbieding van een Dubbele Adelaar 1933. In februari 1944
verschijnt een advertentie voor de verkoop van de James W. Flanagan verzameling, deze
bevat een Dubbele Adelaar 1933. Eind februari 1944 verkoopt B. Max Mehl een Dubbele
Adelaar 1933 aan koning Farouk van Egypte. Zes dagen na de verkoop geeft de Koninklijke
munt een exportvergunning van de munt af. Begin maart 1944 gaat er een lichtje branden bij
een medewerker van het Smithsonian museum: zij hebben twee exemplaren en de rest is
omgesmolten. Hoe is het dan mogelijk dat deze munt in de handel verschijnt? Pas een maand
later realiseert de Koninklijke munt dat de exportvergunning nooit verleend had mogen
worden. Het is echter te laat, de munt is het land al uit. De Gouden Adelaar 1933 is geen
officiele munt omdat deze nooit officieel door de overheid in omloop is gebracht. Uit de
aanbiedingen blijkt dat een aantal munten gestolen moet zijn. Op 22 maart 1944 begint de
Amerikaanse geheime dienst een onderzoek. De dader is George McCann essayeur van de munt.
Hij bekent negen Dubbele Adelaars te hebben gestolen. Gelukkig voor hem is de diefstal
verjaard en hij gaat vrijuit. Gestolen goederen verjaren niet, de munten zijn nog steeds
legaal eigendom van de Verenigde Staten. De geheime dienst gaat op jacht naar de gestolen
munten.
Het eerste succes is op 24 maart 1944 tijdens de veiling van de James W. Flanagan
verzameling. De munt wordt door de geheime dienst in beslag genomen (#1). Een dag later is
de volgende gevonden bij de munthandel van Max Berenstein (#2). Weer een dag later wordt
de volgende bij James Macallister gevonden (#3). James Macallister vertelt de geheime
dienst dat hij in totaal 5 Dubbele Adelaars 1933 van Israel Switt heeft gekocht. Op 30
maart geeft Israel Switt toe in totaal negen Dubbele Adelaars 1933 te hebben gekocht.
Hiervan heeft hij er vijf verkocht aan James Macallister, twee aan Ira Reed en twee aan
Abe Kosoff. Aan Macallistar vertelde Israel Switt in 1937 er 25 in bezit te hebben,
waarvan hij er slechts 14 kon verkopen. Was dit bluf? Grootspaak? Of heeft hij er echt 25
gehad?
Aan koning Farouk wordt vriendelijk doch dringend gevraagd de munt terug naar de Verenigde
Staten te sturen. Hij weigert. Op 18 juni 1944 wordt bij F.C.C. Boyd een Dubbele Adelaar
1933 gevonden, en in beslag genomen (#4). Een dag later wordt de volgende Dubbele Adelaar
1933 bij T. James Clarke gevonden (#5). Een dag later is het weer raak, James A. Stack had
een munt in zijn bezit (#6) en ook Charles Williams (#7). Twee maanden later duikt er
één op bij L.G. Barnard (#8). Hij verliest een rechtzaak om de munt terug te krijgen.
Dan blijft het stil tot 1952 wanneer Louis Eliasberg afstand doet van zijn Dubbele Adelaar
1933 (#9). De enige bekende nog circulerende munt is in handen van koning Farouk, de
andere negen zijn vernietigd.
In 1953 is de koning verdreven en Sotheby’s mag zijn immense collectie van onder
andere meer dan 8.500 zeldzame gouden munten veilen. De veiling wordt een groot succes,
maar op verzoek van de VS wordt de Dubbele Adelaar 1933 niet ter veiling aangeboden. De
Egyptische overheid laat weten teruggave van de munt te overwegen.
Dan blijft het stil tot 1995 wanneer Stephen Fenton een Dubbele Adelaar 1933 in Londen
koopt. Of dit het exemplaar is van koning Farouk is waarschijnlijk, maar niet met
zekerheid te zeggen. In New York probeert Fenton de munt te verkopen voor één miljoen
dollar aan Jay Parrino. Tijdens de verkooponderhandelingen bestormt de geheime dienst de
hotelkamer en arresteert de twee mannen en neemt de munt in beslag.
Na jaren procederen treffen Fenton en de overheid buiten de rechtbank om een schikking.
Belangrijk argument om de munt niet te vernietigen is dat de overheid officieel de export
heeft toegestaan. In de schikking wordt afgesproken dat de overheid de munt zal veilen en
dat de opbrengst tussen de overheid en Fenton wordt verdeelt. De munt is na de
inbeslagname veilig in een kluis in het World Trade Center opgeborgen. Twee maanden voor
de aanslag op het World Trade Center verhuist de munt naar Fort Knox. Op de voorkant van
de munt staat Liberty (vrijheid) vandaar dat de overheid het symbolisch vindt om haar deel
van de opbrengst te gebruiken in de oorlog tegen terrorisme. Wat Fenton met zijn deel gaat
doen is nog niet bekend. Rest nog een probleem: de munt is nooit in circulatie gebracht.
Bezit van de munt is strafbaar. De oplossing is simpel, de overheid brengt een enkele
Dubbele Adelaar 1933 in omloop: dit exemplaar. De koper moet hiervoor wel 20 dollar aan de
overheid overhandigen om het wettig bezit te maken.
Na het besluit van Roosvelt om goud niet meer te gebruiken als wettig betaaldmiddel volgde
andere landen al snel. Nederland is een hekkesluiter met het afschaffen van goud, maar het
is nodig om ook hier uit de depressie te komen. Deze munt is het symbool voor het einde
van het eeuwen oude tijdperk van betaling in goud en is daarmee een historisch document.
“vanaf het begin vond ik dat deze historische munt beschikbaar moest worden voor
verkoop. Het is de mooiste Amerikaanse munt, en het is zeer zeker de duurste munt ter
wereld” zegt Fenton. “Als toch blijkt dat nog meer Dubbele Adelaars 1933 in
omloop zijn”, aldus de Munt “dan zullen die in beslag worden genomen, en worden
vernietigd”. |